Құтыру немесе судан қорқу – жүйке жүйесінің зақымдануымен жүретін және жұқтырған адамның өлімімен аяқталатын ауыр жұқпалы ауру. Құтыруға адам да, жабайы және ауылшаруашылық жануарлары да сезімтал. Үй жануарларының ішінде ірі қара мен ұсақ мал, жылқы, шошқа, ит, мысық құтыруы мүмкін. Сондай-ақ құстар мен кеміргіштердің құтыру аурулары сипатталған.

Құтырудың қоздырғышы ең кішкентай микробтар – вирустар. Адамдар үшін құтырудың негізгі көзі – түлкілер, қасқырлар, иттер, мысықтар, басқа жабайы жыртқыштар мен шөпқоректілер. Иттер мен мысықтар жануарларды еркелетуді және олармен ойнауды ұнататын балалар үшін әсіресе қауіпті. Иттің шабуылында жәбірленуші физикалық және моральдық жарақат алып қана қоймай, құтыру ауруымен ауыру қаупіне ұшырайды. Ауру жануардан адамға жұғу тістеу, тырнау және кейіннен жараны сілекейлеу арқылы жүзеге асырылады. Ауру жануардың сілекейімен бірге аурудың қоздырғышы да енеді. Зақымдалған немесе шырышты қабық арқылы енгізілгеннен кейін құтыру вирусы жүйке магистральдары арқылы таралады және миға жетеді. Вирус жүйке жасушаларында көбейіп, онда қайтымсыз өзгерістер тудырады.

Инфекция басталғаннан бастап аурудың белгілері пайда болғанға дейінгі уақыт (жасырын кезең) 10 күннен бір жылға дейін болуы мүмкін. Кезеңнің ұзақтығы тістеу орнына байланысты. Тістеу миға неғұрлым жақын болса, жасырын кезең соғұрлым қысқа болады, ауру тезірек пайда болады. Сондықтан бас, бет, мойынды тістеуі не тырнау өте қауіпті.

Құтыруға тән белгілер – жану, ауырсыну, тістеу аймағында қышу, себепсіз мазасыздық, сирек тітіркену. Жұтқыншақ пен көмей бұлшықеттерінің конвульсиялық жиырылуы ішуге тырысқанда, ерніңізге бір стақан су жақындағанда, ағып жатқан судың дыбысында және тіпті «су» сөзінде пайда болады. Науқас сілекейді жұта алмайды және оны үнемі түкіреді. Содан кейін қозу және паралич кезеңі басталады. Өлім тыныс алудың салдарынан және жүрек қызметінің төмендеуінен болады.

Құтыру ауруының алдын алу үшін тістеген кезде жарақат орнын сабынды сумен қайта-қайта жуып, йод тұнбаларын жағып, дереу медициналық мекемеге бару ұсынылады.

Аурудың дамуын болжамды инфекциядан кейін бірден жасалатын арнайы, профилактикалық егулер арқылы болдырмауға болады (тістеу, тырнау, сілекей). Профилактикалық егу курсын білікті дәрігер анықтайды және тағайындайды. Әсер тек егудің толық курсын алған кезде ғана болуы мүмкін (үш ай ішінде 5 немесе 6 егу). Ешқандай жағдайда сіз тағайындалған вакцинациядан бас тарта алмайсыз, вакцинация курсын өз бетіңізше тоқтата алмайсыз.

Белгілі, тістеген жануарды оқшаулап, оны 10 күндік бақылау үшін ветеринарлық қызметке хабарлау керек. Ветеринариялық қызмет бақылау нәтижесі туралы анықтама береді.

Н.СӘРСЕНБАЕВ,

Абай ауданы СЭББ басшысының орынбасары